Vermindering van verslavingsgerelateerd gedrag bij forensische patiënten door Neurofeedback

Mensen met een psychiatrische stoornis vertonen vaak inadequate copingsmechanismen als reactie op stressvolle situaties of gebeurtenissen. Hun gedrag is vaak onbezonnen en overhaast, waarbij er niet wordt nagedacht over de mogelijke (negatieve) consequenties. Soms kan dit gedrag leiden tot het plegen van een misdrijf. 

Patiënten binnen een fpc/fpk (tbs-kliniek) lijden doorgaans aan een combinatie van meerdere psychiatrische stoornissen, die gekenmerkt worden door een hoge mate van impulsiviteit. Impulsiviteit speelt ook een grote rol bij het ontstaan en in stand houden van middelenafhankelijkheid. Er is hierbij vaak sprake van een wisselwerking tussen een verhoogde mate van impulsiviteit die al aanwezig was voordat deze mensen afhankelijk zijn geworden van verslavende middelen, en de ontremmende werking van verslavende middelen. Verslavende middelen kunnen leiden tot structurele neurofysiologische en neurocognitieve veranderingen, die de impulscontrole nog verder negatief beïnvloeden. 

Sandra Fielenbach onderzocht of een theta/sensorimotor rhythm (SMR) neurofeedback training een geschikte behandelmethode is om een hoge mate van impulsiviteit en daarmee de bijkomende verslavingsproblematiek te verminderen. De studies in haar proefschrift laten zien dat forensische patiënten moeite hebben om de principes van neurofeedback training te kunnen leren en hun hersenfrequenties door middel van de behandeling succesvol te trainen. Interpersoonlijke verschillen tussen patiënten lijken hierbij te bepalen in hoeverre patiënten van deze interventie kunnen profiteren. Slechts een gering aantal patiënten in deze studie is het gelukt om door middel van de neurofeedback training hun hersenfrequenties te leren reguleren. Daarnaast was neurofeedback training niet beter dan de reguliere behandeling om klinische symptomen, zoals hoge mate van impulsiviteit en zucht naar middelen te verminderen. 

Toekomstig onderzoek zou zich daarom moeten focussen op het identificeren van factoren die bepalen welke patiënten in staat zullen zijn om van de interventie te profiteren. Dit onderzoek gaf een eerste aanzet voor het toepassen van de training in deze populatie; toekomstig onderzoek kan hierop voortbouwen.


Partners
Universiteiten van Tilburg en Maastricht en FPC De Kijvelanden 

Onderzoekers
prof. dr. Stefan Bogaerts; dr. Franc Donkers; dr. Marinus Spreen; dr. Sandra Fielenbach 

Publicaties

• Rewiring the impulsive brain, proefschrift Sandra Fielenbach, juli 2019